MALATYA
GENEL
BİLGİLER
Yüzölçümü
: 12.313 km²
Nüfus
: 702.055 (1990)
İl
Trafik No : 44
Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Fırat Havzasında yer alan
Malatya ili, coğrafi konumu, tarihi kervan yollarının - ünlü Kral Yolu ve İpek
Yolu - üzerinde bulunması ve sahip olduğu zengin su kaynakları nedeniyle,
Neolitik Çağdan bu yana yerleşimlere sahne olmuştur.
İLÇELER
Malatya ilinin ilçeleri; Akçadağ, Arapkir, Arguvan, Battalgazi, Darende,
Doğanşehir, Doğanyol, Hekimhan, Kale, Kuluncak, Pötürge,Yazıhan ve Yeşilyut'tur.
Akçadağ
: İlçe sınırları içerisinde bulunan TİGEM'e
bağlı Sultan Suyu Üretme Çiftliğinde ülkemizin ünlü yarış atları
yetiştirilmektedir. Tarihi ve doğal eserler açısından zengindir.Levent Vadisi
ilçenin en önemli turizm değerini oluşturmaktadır. Çeşitlibüyüklükte
mağaraları olduğu vadide,Geç Hitit Dönemine ait olduğu düşünülen kaya kabartmaları
bulunmuştur.
Arapgir :
Tarihi eser açısından oldukça zengindir; Ulu Cami, Cafer Paşa Cami, Mirliva
Ahmet Paşa Cami, Mola Eyüp Cami, Gümrükçü Osman Paşa Cami Hamamı ve Çobanoğlu Konağı sayılabilecek tarihi eserlerden
bazılarıdır.
Arguvan :
Karahöyük Köyü, İsa Köyü ve Tarlacık Köyüne bağlı Horumhan Mezrasındaki Morhamam Höyükler'in yanı sıra Kızık
Köyünde de Kutsal Balıklı Park bulunmaktadır.
Battalgazi :
İlçede birçok cami,türbe bulunmaktadır.Karakaya Baraj
Gölünün ilçenin çok yakınında olması turizm açısından önemli getiriler
sağlamıştır. Barajda su sporları ve balık avı yapılabildiği gibi gemiyle baraj
gezisine katılmak da mümkündür.
Darende
: Tarihi ve turistik bakımdan oldukça zengin bir yapıya sahip
olan ilçede cami ve külliye gibi eserlerle Günpınar
Şelalesi görülmeye değer yerlerdir. Mehmet Paşa Halk Kütüphanesi, Somuncubaba Kütüphanesi, Es Seyyid
Osman Hulusi Efendi Özel Kütüphanesi ve Balaban Şeyh Abdurrahman
Erzincani Kütüphanesinde nadide el yazması eserler
vardır. Ayrıca Tohma Çayı boyunca doğal güzellikler
ve mesire yerleri yer alır.
Doğanşehir
: Tarihi ve mesire yerleri açısından zengindir. Merkezde
tarihi sur kalıntıları mevcuttur. Sürgü Höyük yüzey kalıntılarının tarihi M.Ö.
2-4 bine kadar inmektedir. Erkenek vadisinde bulunan
Şelale ile mesire yerleri ve Sürgü kasabasında yer alan Pınarbaşı çok sayıda
ziyaretçi çekmektedir.
Pütürge
: Malatya'ya 74 km uzaklıktadır. Uzuntaş
Köyünde bulunan ve M.S. 450'de yapıldığı belirtilen Peri-Eş (Dilbersen) Kalesi,
doğu yakası ilçe hudutları içinde yer alan Nemrut Dağı, Gerar
Kalesi ve Battalgazi Ziyareti gibi görülmeye değer
tarihi yerler vardır.
Yazıhan :
Malatya'ya 40 km uzaklıktadır. Tarihi eser olarak Fethiye Köyündeki Hasan Basri Cami, Fethiye Höyük, Ansur
(Buzluk) Mağaraları,Hacı Höyük, İriağaç Köyü Ünür Mezrası Kalesi sayılabilir.
NASIL
GİDİLİR
Malatya hem kara hem de demir yolu ulaşımında güneyden
kuzeye ve doğuya giden yolların kavşak noktasında yer almaktadır.
Karayolu
: Otobüs Terminali: İl merkezine 5 km. uzaklıktadır.
Terminale minibüs, belediye otobüsü ve taksiyle ulaşılabilir.
Otogar Tel : ( +90-422) 238 47 68
Demiryolu
: Tren İstasyonu: Kent merkezine 3 km uzaklıktadır. Taksi,
minibüs ve belediye otobüsüyle ulaşılabilir. Malatya-Ankara (Mavi Tren ve
Express tren seferi her gün) ve Malatya-Elazığ-Van demiryolu bağlantıları
mevcuttur.
İstasyon Tel : (+90-422) 212 40 40
Havayolu
: Sivil havaalanı olmadığı için kent merkezine 30 km.
mesafedeki Erhaç askeri havaalanı kullanılmaktadır. Havaalanına
taksi ve THY servisi ile ulaşılabilir.
Hava Limanı Tel : (+90-422) 322 34 34
GEZİLECEK
YERLER
Nemrut
Dağı
Doğu ve Batı Medeniyetlerinin, 2150 m. yükseklikte muhteşem
bir piramitteki kesişme noktası, Dünyanın sekizinci harikası Nemrut, Yüksekliği
on metreyi bulan büyüleyici heykelleri, metrelerce uzunluktaki kitabeleriyle,
UNESCO Dünya Kültür Mirasında yer almaktadır.
Nemrut Dağı, üzerinde barındırdığı dev heykellerin ve anıt
mezarın yanı sıra, dünyanın en muhteşem gündoğumu ve gün batışının
seyredilebildiği yer olmasıyla da ilgi çekmektedir. Her yıl binlerce insan
gündoğumu ve gün batışını seyretmek için Nemrut Dağına gelmektedir.
UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası olarak ilan edilen
Nemrut Dağı, çevresindeki Kommagene Uygarlığı
eserleri ile birlikte ülkenin önemli Milli Parklarından biridir. Nemrut
Dağındaki dev heykeller ve tümülüs, Arsameia (Eski Kale), Yeni Kale, Karakuş Tepesi ve Cendere
Köprüsü Milli Park sınırları içerisinde yer alıyor.
Tarihçe
İki bin yıldır güneşin doğuşunu ve batışını 2150 m.
yükseklikte izleyen dev heykellerin sırrının çözülmesi için Kommagene
Uygarlığı'nın keşfine gitmek gerekir.
Nemrut Dağı'nın Kraliyet Akademisi tarafından araştırma
yapmak üzere bölgeye gönderilen genç bilim adamı Otto
Punchtein başkanlığındaki ekip, Nemrut Dağı'nın
tepesindeki tümülüs ve tümülüsün doğu ve batı
yanlarında oluşturulmuş teraslar üzerindeki devasa heykeller ve çeşitli
kabartmalardan oluşan eserler üzerinde çalışır. Uzun çalışmalar sonunda Grekçe
yazılı kitabeyi çözen Punchstein, bu eserlerin Kommagene Uygarlığı'na ait olduğunu ve Kommagene
Kralı I. Antiochos tarafından yaptırıldığını
keşfeder. Antiochos'un ağzından yazılan kitabe,
Nemrut Dağı'nın sırrını ve Antiochos'un yasalarını
içermektedir.
Kommagene
Uygarlığının ortaya çıkmasını sağlayan kazılar, Nemrut Dağı'ndan başka Arsameia, Samsat ve Fırat Havzasında gerçekleştirilmiştir.
Bölgede yapılan kazılarda ortaya çıkartılan taşınabilir eserler müzelerde, geri
kalanları da Milli Park Alanı içerisinde korumaya alınmıştır.
Kommagene Krallığı
Yunanca "Genler Topluluğu" anlamına gelen Kommagene, ismiyle bağdaşırcasına, Grek ve Pers
uygarlıklarının inanç, kültür ve geleneklerinin bütünleştiği güçlü bir
krallıktır. Toros Dağlarındaki çeşitli yolların
birleştiği noktada bulunan antik Kommagene Krallığı,
Suriye'nin Kuzeyi, Hatay, Pınarbaşı, Kuzey Toroslar
ve doğuda Fırat Nehri'nin çevrelediği verimli topraklarda yer almıştır. Tarıma
ve hayvancılığa elverişli ve ekonomik önemi yüksek sedir ağacı ormanlarını
barındıran Kommagene topraklarının, ilk çağlardan
beri yerleşim alanı olarak kullanıldığı civardaki mağara ve arkeolojik
buluntulardan anlaşılmaktadır.
Antik dünyanın küçük ancak güçlü ülkesi Kommagene,
baba tarafı Pers Krallarından "Krallar Kralı olarak anılan Darius'a ile, anne tarafı Makedonya Hükümdarı Büyük
İskender ile akraba olan bir prensin oğlu Mithradates
Kallinikos tarafından, İ.Ö. 109 yılında bağımsız bir
krallık olarak kurulmuştur. Farklı topluluklardan meydana gelen ve ayrı inanç ve
kültürlere sahip Kommageneliler arasındaki birliği
sağlamak konusunda büyük başarı sağlayan Mithradates Kallinikos, tanrılarla olan bağını kuvvetlendireceği ve
böylece ulusunu barış içerisinde yaşatacağı inancıyla ülkesinin çeşitli
yerlerinde tapınaklar yaptırmıştır.
İklim
Kahta ilçe sınırlarındaki Nemrut Dağında karasal iklim
özellikleri görülmektedir. İlçe sınırlarındaki Atatürk Baraj gölü nedeniyle,
iklim yapısı önemli bir ölçüde değişikliğe uğrayarak Akdeniz iklimi ile
benzerlik göstermeye başlamıştır. Ancak yaz ortasında bile, Nemrut Dağında gün
doğumu oldukça soğuk olur.
Müzeler
Malatya
Müzesi
Adres: Dernek Mah. Kanal Boyu -
Malatya
Tel: (422) 321 30 06
Kaleler
Eski
Malatya Kalesi: Eski Malatya'da olup geniş bir alanı
kaplar. Yapımına Roma İmparatoru I. Titus zamanında
başlanmıştır. Daha sonra Bizans İmparatoru Justinianus
(522-565) zamanında son halini almıştır.
Eski
Arapgir Kalesi: Sert kayalar
üzerine inşa edilmiş kalenin temel kısımları blok taştan diğer kısımları ise
kesme taştan yapılmıştır. Anadolu Selçuklular Dönemi eseridir.
Doğanşehir
Kalesi: Doğanşehir ilçesinde yeralan kale
beşgen bir yapıya sahiptir. Romalılar Devri'nde yapılmıştır.
Camiler
ve Türbeler
Malatya'nın önemli camileri Ulu Cami, Arapkir Ulu Cami, Yeni
Camii,Yusuf Ziya Camii, Çarşı Camii, Melik Sunullah
Camii(Battalgazi), Somuncu Baba Camii(Darande), Molla Eyüp Mescidi(Arapkir)'dir.
Önemli kümbetler Emir Ömer Türbesi, Sıddı
Zeynep Kümbeti(Battalgazi) ve Kanlı Kümbeti(Battalgazi)'dir.
Hanlar
Silahtar
Mustafa Paşa Kervansarayı: Eski Malatya'da dikdörtgen alan
üzerine inşa edilmiştir. 1632 tarihinde IV. Murat'ın silahtarı Bosnalı Mustafa
Paşa yaptırmıştır.
Taşhan:
Hekimhan ilçesinde Malatya Sivas karayolu üzerinde, Eski Darende'dedir.
Selçuklu Sultan Hanlarının geleneklerini devam ettiren bir yapıdır.
Bedesten:
Eski Darende ilçesinde yer alan dikdörtgen bir yapıdır.
Mesire
Yerleri
Malatya'yı çevreleyen bölge ziyaret edilebilecek bir çok yer
sunar. Sultansuyu'nda, sadece safkan Arap atları
yetiştirilmez, ayrıca bu büyüleyici yer yakınında Sultansuyu
Barajı'nın oluşturduğu göl kenarında insanların piknik yapmasına fırsat tanır. Karakaya Barajı'nın oluşturduğu göl şehirden 15 km.
uzaktadır ve yaz ayları yerel halkın gözde piknik mekanıdır. Bu gölde balık
avına izin verilmektedir. Darende'nin 10 kilometre batısındaki Günpınar Şelalesi insanların doğal güzelliğin zevkini
çıkarıp, piknik yapacağı ve dinleneceği bir yerdir.
Şehre yakın diğer dinlenme alanları Gündüzbey
Pınarbaşı, Orduzu Pınarbaşı, Yeşilyurt ve Konak
kasabasındaki Horata Suyu'dur. Bunlar arasında
Yeşilyurt ve Gündüzbey kirazıyla ünlüdür. Kiraz hasat
mevsiminde (Haziran ayı), Yeşilyurt'ta Kiraz Festivali düzenlenir.
Arguvan
ilçesinin Kızık köyü tabiat güzelliği ile huzur
vermekte, köyün koruma havuzunda bulunan balıklar ise ziyaretçileri hayrete
düşürmektedir. Burada bulunan bir su kaynağı ve kaynaktaki balıklar kutsal
kabul edilir. Bu nedenle balıkların yenmesine izin verilmez. Yerel halk bu
balıkları 'bulaşıkçı' olarak nitelendirmektedir. Çünkü balıklar köylülerin suya
bıraktığı kirli kapları temizlemektedirler.
Sportif
Etkinlikler
Doğa
Yürüyüşü: Nemrut Dağı, Sultan Suyu Vadisi, Levent Vadisi ve Pötürge ilçesi yaylaları doğa yürüyüşü sevenler için ideal
yerlerdir.
Cirit:
Ata sporu cirit, Malatya festivallerinin vazgeçilmez faaliyetlerindendir.
Malatya'da özel olarak yetişen atlar eşliğinde yapılan bu spor, yerli ve
yabancı turistlerde büyük ilgi uyandırmaktadır.
Olta
Balıkçılığı: Balık avlamayı zevk haline getiren
balık severler için Karakaya Baraj Gölü, Sultansuyu Baraj Gölü ve Sürgü Baraj Göllerinde olta
balıkçılığı oldukça yaygındır. Çevrede bulunan dinlenme mekanları da
ziyaretçilere uygun ortamlar sunmaktadır.
Yamaç
Paraşütü: İnönü Üniversitesi Havacılık kolu Yamaç Paraşütü eğitim ve
atlama kursu düzenlenmektedir.
COĞRAFYA
Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat Havzasında yer alan
Malatya İç Anadolu, Akdeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerine
doğal geçişi sağlayan yol güzergahındadır. Malatya
genel olarak yüksek plato ve dağlardan oluşan bir arazi yapısına sahiptir.
İlin güney bölümü meşe ağaçlarından oluşan korular ve
baltalıklarla, kuzeyi ise bozuk nitelikli yapraklı ormanlarla kaplıdır. Nehir
ve çay kenarlarında kavaklık ve söğütlükler bulunur. İl merkezi ve ilçelere
bağlı köylerde, kayısı başta olmak üzere geniş meyvelikler yer alır.
İklimi karasaldır; yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve
çoğu kez kar yağışlıdır. Ancak son yıllarda yapılan Karakaya
ve diğer baraj göllerinin etkisiyle, iklim yumuşayarak zaman zaman Akdeniz iklimi özelliklerini göstermektedir. En çok
yağış, ilkbahar ve sonbahar aylarında görülmektedir.
TARİHÇE
Yapılan araştırmalar ve arkeolojik kazılar sonucunda, tarihi
geçmişi Paleolitik Çağa kadar uzanan Malatya ilinde,
M.Ö. 7000 yıllarında iskanın başladığı anlaşılmıştır. Yöre, daha sonra Hitit,
Asur, Urartu, Pers, Roma, Bizans, Arap, Selçuklu ve Osmanlı egemenliklerini
yaşamıştır.
NE
YENİR
Lezzetli bir mutfağa sahip olan Malatya mutfağında etin ve
bulgurun önemli bir yeri vardır.Çoğunlukla bulgur ve diğer malzemelerin
karışımıyla yapılan 70 tür 'köfte' bulunmaktadır. Bulgur, fasulye yaprağı,
kiraz, ayva, üzüm ve dut yaprağı ile yapılan sarmalarda da kullanılır.
Ayrıca kebaplardan, tatlılara kadar birçok yerde kullanılan
kayısı ve ürünlerinin, damak lezzetinde önemli bir yeri vardır. Yerel mutfağın
gözde yemeklerinden kağıt kebabı ve içli köftenin ise tadına doyum olmaz.
Tanımlamanın yetersiz kalacağına inandığımız birbirinden lezzetli ve çeşitli
kayısı tatlılarını ise Malatya'yı ziyaretinizde mutlaka tatmalısınız.
NE
ALINIR?
Sofra bezi, perde, yazma gibi ahşap kalıplarla ve baskı
tekniği ile süslenmiş dokumalar; halılar, canlı ve renkli olan kilimler, cicim;
dövme, çekme germe gibi yöntemlerle yapılan bakır mutfak eşyaları; ahşaptan
yapılan ve "güm güm" denen yayıklar
çıkrıklar, kaşıklar Malatya'dan alınabilecek özgün hediyelik eşyalardır.
Kuru kayısının yanında, kayısının çeşitli türlerinden yapılmış
dondurulmuş kayısı, kayısı konservesi, jöle, reçel, marmelat ve kreması, yeşil
kayısı turşusu ve pestilinin de yapılacak alışverişlerde alınması tavsiye
edilir.
Malatya kent merkezindeki Kapalı Çarşı, Bakırcılar Çarşısı,
Kuru Kayısı Pazarı, Atatürk ve İnönü Caddeleri ile Milli Egemenlik Caddesi
alışveriş merkezleridir.
LİNKLER
Malatya Valiliği http://www.malatya.gov.tr/
Malatya Belediyesi http://www.malatya-bld.gov.tr/
Malatya İnönü Üniversitesi http://www.inonu.edu.tr/
Malatya Spor http://www.malatyaspor.org.tr/
YAPMADAN
DÖNME
Eski Malatya, Aslantepe ve
Arkeoloji Müzesini gezmeden,
Sultansuyu
ve Nemrut Dağını görmeden,
Merkezde iyi bir lokantada kağıt kebabı yemeden ,
Analı-kızlı içli köfte ve tereyağlı kayısı tatlısı ya da balık köfte yemeden,
Kayısı ve yan ürünlerinin satıldığı Şire
Pazarında alış-veriş yapmadan...
Dönmeyin.
